เมื่อประวัติศาสตร์แสนน่าเบื่อ กลายเป็นการ์ตูนสุดสนุก

           เมื่อใดก็ตามที่เอ่ยถึงวิชาประวัติศาสตร์ ก็คงจะนึกไปถึงภาพครูยืนถือตำราเรียนเล่มหนาปึ้ก พลางอธิบายเรื่องราวความเป็นไปในอดีตยาวเหยียดด้วยสีหน้าเรียบเฉย น้ำเสียงยานคาง กว่าจะถึงปัจจุบันก็เล่นเอานักเรียนที่หลายคนต่างพากันฟุบหลับน้ำลายยืดกันทั้งห้อง ก่อนทิ้งการบ้านให้เขียนเรียงความในท้ายชั่วโมงบรรยากาศเก่าๆ อันแสนน่าเบื่อนี้ผุดขึ้นในหัวใครหลายคน ราวกับฝันร้ายตามมาหลอกหลอน

ที่มา: หนังสือพิมพ์โพสต์ทูเดย์ วันพฤหัสบดีที่ 5 พฤศจิกายน พ.ศ.2552

โดย:อินทรชัย พาณิชกุล

 

          มาวันนี้ นับเป็นโชคดีของเด็กยุคใหม่ เพราะมีหลากหลายช่องทางในการเรียนวิชาประวัติศาสตร์ผ่านรูปแบบอันทันสมัย ไม่ว่าจะเป็นคลิปวิดีโอ รายการสารคดีท่องเที่ยวซึ่งดำเนินรายการโดยพิธี

          กรวัยโจ๋ หรือแม้แต่หนังสือหนังหาต่างๆ ก็ได้มีการปรับเปลี่ยนให้น่าอ่านมากขึ้น ทั้งรูปเล่มสะดุดตาเนื้อหาสั้นกระชับ และรูปภาพประกอบสี่สีสวยงามช่วยเปลี่ยนบรรยากาศชวนเบื่อหน่ายของประวัติศาสตร์ให้กลายเป็นเรื่องสนุกสนานได้ไม่น้อยเลย

          แต่ทั้งหมดที่พูดมานี้ คงไม่มีอะไรที่ฮอตเท่ากับรูปแบบหนังสือการ์ตูนอีกแล้ว

          ยุคบูมของการ์ตูนประวัติศาสตร์, ชีวิตคนดัง

          กวาดสายตาไปบนแผงหนังสือตามร้านหนังสือใหญ่ๆ รู้สึกว่าโซนที่ได้รับความสนใจจากผู้ใหญ่และ ดึงดูดเด็กๆ ได้มากที่สุดเห็นจะเป็นมุม “การ์ตูนความรู้” ซึ่งมีมากมายหลายต่อหลายประเภทแตกต่างกันไป เช่น คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ดาราศาสตร์ ประวัติศาสตร์ ชีวประวัติบุคคล เพศศึกษา วรรณกรรม สอนภาษา พัฒนาตนเอง กีฬาและความรู้ทั่วไป

          แต่สำหรับการ์ตูนความรู้ชุดประวัติศาสตร์และชีวประวัติบุคคลสำคัญ ทั้งของโลกและของไทย ดูเหมือนจะได้รับความสนใจมากเป็นพิเศษ  “การ์ตูนความรู้ชุดประวัติศาสตร์กับชีวประวัติบุคคลสำคัญ ถือว่าเป็นการ์ตูนความรู้ประเภทแรกๆของการ์ตูนความรู้ที่มีอยู่เป็นจำนวนมากในตลาด หนังสือขณะนี้”

          เป็นคำบอกเล่าของ นิธิ เจริญกุล บรรณาธิการบริหารสำนักพิมพ์แอ็คชั่นเฟรม คิดส์ ผู้ผลิตการ์ตูนประวัติศาสตร์และชีวประวัติบุคคลสำคัญออกมามากมายหลายเล่ม เช่น แนวประวัติศาสตร์อย่างมหากาพย์สงครามศักดิ์สิทธิ์ ครูเสด สงครามโลกครั้งที่ 2 มหาวิบัติล้างพันธุ์มนุษย์ ตำนานสมเด็จพระเจ้าตากสิน  มหาราชกู้ชาติ  หรือแนวชีวิต บุคคลสำคัญของ ไทยอย่างพลตรี จำลอง ศรีเมือง

           ฉบับการ์ตูน : ปฐมวัยสู่ผู้ว่ากทม. และชีวประวัติของพระรูปสำคัญ อาทิพุทธทาสภิกขุ และหลวงพ่อปัญญานันทภิกขุ ฉบับการ์ตูนว.วชิรเมธี ผู้ติดปีกให้ธรรมะ และพระมหาสมปองธรรมะ Delivery ทั้งหมดล้วนขายดีเกินหมื่นเล่มต่อเรื่อง และยังคงพิมพ์ซ้ำออกมาเรื่อยๆ

          “ผมมองว่าตลาดหนังสือการ์ตูนบ้านเรามันเริ่มมาจากเมื่อ 30-40 ปีก่อนสมัยยังเล่มละบาท ก่อนจะเข้าสู่ยุคการ์ตูนญี่ปุ่นครองเมืองในเวลาต่อมาด้วยคุณภาพของเขา ด้วยความพร้อมของเขา(ศักยภาพของวงการการ์ตูนญี่ปุ่น) เหนือกว่าเราหลายเท่า จนทำให้ช่วงนั้นการ์ตูนไทยเงียบหายไปคนทำหนังสือก็ต้องหาตลาดใหม่ๆ สุดท้ายจึงมาหยุดที่ชุดการ์ตูนความรู้ในวันนี้ สองสามปีที่ผ่านมาหนังสือการ์ตูนแนวนี้ขายดีเป็นเทน้ำเทท่า จนทำให้มีสำนักพิมพ์แนวดังกล่าวเกิดขึ้นใหม่ไม่น้อยกว่า 10 แห่ง ผมว่าเพราะมันมีจุดเด่นตรงเนื้อหาสาระแถมอ่านสนุก การ์ตูนความรู้จึงมีประโยชน์มหาศาลต่อเด็กไทยและสังคมไทย”

          สอดคล้องกับความเห็นของ ไพราษฎร์ สุขสุเมฆบรรณาธิการการ์ตูนความรู้ สำนักพิมพ์นานมีบุ๊คส์ ที่บอกว่าเหตุผลหลักที่การ์ตูนความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์และชีวิตของบุคคลสำคัญของโลกได้รับความนิยมอย่างสูง ก็เพราะว่าสามารถนำเรื่องราวของประวัติศาสตร์ความเป็นมาในอดีตที่มีเนื้อหาสาระหนักอึ้งและมีขนาดยาวหลายร้อยหลายพันหน้ามาแปลงโฉมเป็นตัวการ์ตูนลายเส้นน่ารักๆสีสันสวยงาม

          ขณะที่เนื้อหาก็ย่อยมาให้สั้นกระชับแต่ครบถ้วนจนอ่านรวดเดียวจบภายในเล่มได้ไม่ยาก เหมาะอย่างยิ่งสำหรับเด็กช่วงอายุ 6-12 ปี ซึ่งเป็นช่วงแห่งการเริ่มต้นอ่านหนังสือแปลงตำราให้เป็นการ์ตูนระหว่างประวัติศาสตร์กรุงรัตนโกสินทร์ ฉบับหนังสือเล่มโต กับฉบับการ์ตูนเล่มกะทัดรัด พกพาไปไหนมาไหนได้สะดวก …เป็นที่แน่นอนอยู่แล้วว่าเด็กๆ ต้องเลือกอย่างหลัง

          นั่นจึงเป็นภาระอันหนักอึ้งของคนทำหนังสือและนักเขียนการ์ตูนที่ต้องทำหน้าที่ย่อยข้อมูลทุกสิ่งทุกอย่าง เสกให้เป็นลายเส้นการ์ตูนใสๆ น่ารัก อีกทั้งยังต้องเลือกเฟ้นเนื้อหาให้สั้นกระชับครบถ้วน แม้ไม่เทียบเท่ากับฉบับหนังสือ แต่ก็ต้องเป็นเรื่องราวที่สมบูรณ์

          “อย่างเช่นประวัติคนสำคัญอย่าง ชาร์ลส ดาร์วินอัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ ขงเบ้ง พระพุทธเจ้า แม่ชีเทเรซา เจ้าหญิงไดอานา หรือบารัก โอบามา เนื้อหาหลักก็จะเล่าถึงเส้นทางชีวิตของคนคนนั้นว่าผ่านอะไรมาบ้างกว่าจะมาเป็นบุคคลสำคัญที่เป็นที่รู้จักของคนทั้งโลก นำเสนอในแง่มุมที่คนอ่านไม่เคยรู้มาก่อน ทั้งแง่มุมของความสำเร็จและความล้มเหลวเพื่อให้เด็กๆ อ่านแล้วรู้ว่าคนเหล่านั้นก็เป็นเพียงมนุษย์ธรรมดาๆ เหมือนพวกเรา มีสุข มีทุกข์ มีผิดหวัง สมหวัง แต่สาระจริงๆ คือเขาต่อสู้เอาชนะมันมาได้อย่างไร” ไพราษฎร์ กล่าว

          ส่วน โอรส ตรัสโกษีย์ นักการ์ตูนฝีมือดี เจ้าของผลงานการ์ตูนแนวชีวประวัติบุคคลสำคัญ อาทิ”ตำนานสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชกู้ชาติ””พุทธทาสภิกขุ ฉบับการ์ตูน” “หลวงพ่อปัญญานันทภิกขุ ฉบับการ์ตูน” และเล่มล่าสุด “พลตรีจำลอง ศรีเมือง ฉบับการ์ตูน : ปฐมวัยสู่ผู้ว่ากทม.” ก็มีทรรศนะที่น่าสนใจเกี่ยวกับความแตกต่างระหว่างตำราเรียนและหนังสือการ์ตูน

          “ผมคิดมาตลอดว่าสำหรับเด็กๆ แล้ว หนังสือก็เหมือนยาขม พอยื่นให้ก็พากันยี้ส่ายหน้าไม่อยากรับไว้ มีแต่คนไม่ชอบ กลัว บางคนถึงขั้นเกลียด ขณะที่การ์ตูนเหมือนกับขนมหวาน ใครๆ ก็ชอบ การดัดแปลงเนื้อหาจากหนังสือให้เป็นการ์ตูนมันก็เหมือนทำเรื่องยากให้เป็นเรื่องง่าย เนื้อหาที่มันมีอยู่เยอะเราก็ตัดทอนบางส่วนที่สำคัญจริงๆ การคัดย่อเอาตอนสำคัญในประวัติมาบอกเล่าก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้เรื่องน่าติดตาม เช่น ด้านที่คนส่วนใหญ่ไม่รู้เลยของท่านพุทธทาส ที่เชี่ยวชาญด้านการถ่ายภาพสามารถถ่ายภาพและล้างอัดได้เอง และเคยถ่ายภาพท้องฟ้านับเป็นพันๆ ภาพ หรือภาพถ่ายที่สะท้อนปริศนาธรรมอื่นๆ หรือที่ท่านเคยทำวารสารพุทธศาสนารายสามเดือน โดยมีเครื่องมือสำคัญคือเครื่องพิมพ์ดีดและเครื่องพิมพ์ที่ดูแลได้เองในวัด”

          นอกจากนี้ โอรสยืนยันว่าสิ่งสำคัญของการ์ตูนความรู้ก็คือการเขียนให้มันสนุกสนาน มีแอ็กชัน มีมุขตลกขำขันแทรกไว้เสมอ เพราะอ่านง่ายแล้วก็รู้สึกเพลิดเพลินด้วย และในตอนท้ายบทเราก็จะสรุปเนื้อหาในตอนตอนนั้นอีกครั้งหนึ่ง โดยอาจจะเพิ่มเกร็ดความรู้เล็กๆ น้อยๆ ไปด้วย เพื่อเป็นการทบทวนเรื่องราวทั้งหมดไปในตัวอีกครั้งหนึ่ง

          ผ่องเพ็ญ อาชเทวัญบรรณาธิการอำนวยการสำนักพิมพ์สกายบุ๊กส์ อีกหนึ่งสำนักพิมพ์ที่ผลิตหนังสือการ์ตูนความรู้หลายประเภทมาอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะการจัดทำการ์ตูนเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ไทยและบุคคลสำคัญของไทย อาทิการ์ตูนความรู้ชุดวีรชนไทย (ชีวประวัติพันท้ายนรสิงห์ สมเด็จพระศรีสุริโยไท ท้าวสุรนารี ท้าวเทพกระษัตรี-ท้าวศรีสุนทร หมู่บ้านบางระจัน) ชุดมหาราชชาติไทย พระราชประวัติของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช และเรื่องราวชีวิตของกวีเอกของไทยอย่างสุนทรภู่และศรีปราชญ์ เป็นต้น

          “ทุกๆ เรื่องที่นำมาดัดแปลงเป็นการ์ตูน มีเรียนในหลักสูตรปัจจุบันแทบทั้งนั้น พอเด็กได้มาเห็นภาพเหตุการณ์ต่างๆ ในประวัติศาสตร์แต่ละยุค หรือรูปร่างหน้าตาคนสำคัญผ่านลายเส้นการ์ตูน มีฉากแอ็กชันสนุกเร้าใจ ตลก ได้เห็นสีหน้าท่าทางของตัวละคร และบรรยากาศสมจริงของฉาก ก็ดึงดูดให้พวกเขาสนใจอ่านกันมากขึ้น สามารถเรียนรู้เรื่องยากๆ ในรูปแบบที่ง่ายขึ้น”

          “ดิฉันคิดว่าในอนาคตจะมีประวัติศาสตร์ไทยในแง่มุมอื่นๆ หรือประวัติบุคคลสำคัญของประเทศอีกหลายคน ถูกนำมาถ่ายทอดออกมาเป็นการ์ตูนอีกหลายเรื่อง เพราะความนิยมของคนอ่าน โดยเฉพาะเด็กๆ ส่งผลให้อัตราการบริโภคเพิ่มสูงขึ้น แม้ว่าปัจจุบันเราจะถูกวัฒนธรรมต่างชาติเข้ามากลืน แต่ก็เชื่อว่าเยาวชนไทยก็คงยังจะชื่นชอบและสนใจเรื่องใกล้ตัวมากกว่า พวกเขาจะได้รู้จักประวัติศาสตร์ความเป็นมาของแผ่นดินที่อยู่ รู้จักตัวตนของเขารู้จักชาติไทยว่ามีทุกวันนี้ได้อย่างไร”เสียงแฮปปี้จากหนอนนักอ่าน

          ได้ยินแล้วแทบไม่เชื่อหูตัวเอง เมื่อรู้ว่ามีเด็กหลายคน (รวมไปถึงพ่อแม่ผู้ปกครองบางคน) ได้อ่านการ์ตูนความรู้ชุดประวัติศาสตร์และชีวประวัติบุคคลสำคัญทั้งของโลกและของไทย จากที่เคยเกลียดประวัติศาสตร์ชนิดเข้าไส้ ก็อ่านจบลงด้วยความเพลิดเพลินใจได้ไม่ยาก มิหนำซ้ำยังทำให้จำนวนไม่น้อยแห่ไปซื้อหนังสือฉบับเต็มมาเสพด้วยอาการติดลมไปตามๆ กัน

          โต๊ส-วัชระชัย ทองทิพย์ นักเรียนชั้น ม.3 โรงเรียนมัธยมแห่งหนึ่งย่านเกษตรศาสตร์นวมินทร์ หนุ่มน้อยวัย 14 ปี คนนี้ชอบอ่านหนังสือทุกประเภท ยกเว้นอย่างเดียวคือตำราเรียน

          โดยเฉพาะอย่างยิ่งวิชาจำพวกพระพุทธศาสนาประวัติศาสตร์ โต๊สบอกว่าเพื่อนๆ หลับกันแทบทั้งห้อง ตัวเขาเองพยายามจะจดตามคำที่ครูบรรยายแต่ไม่นาน บรรยากาศก็เข้าสู่ความเงียบเชียบ ทุกสรรพเสียงในห้องเหลือเพียงเสียงครูกับเสียงพัดลมดังหึ่งๆ

          “จำได้ว่าปีที่แล้ว งานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติแม่พาไปเที่ยวแล้วเห็นหลายสำนักพิมพ์ลดราคาหนังสือการ์ตูนความรู้ แม่ก็หยิบพวกแนวชีวิตของบุคคลสำคัญของโลก ประวัติความเป็นมาสงครามโลก ตำนานพระนเรศวรมหาราช แล้วสมจิตร จงจอหอ (หัวเราะ) ที่ตอนนั้นกำลังดัง กลับมาก็อ่านรวดเดียวจบสองสามเล่มเลย สนุกมากครับ เพราะมันเป็นการ์ตูน ตลกด้วย มีเกร็ดความรู้แทรกไว้ตลอด แล้วท้ายบทยังมีสรุปของตอนนั้นๆ ไว้”

          “ผมไปซื้อเพิ่มมาอีกหลายเล่ม ขนหนังสือไปที่โรงเรียน เผลอแป๊บเดียวติดกันทั้งห้อง จนเดี๋ยวนี้ติดกันหมดแล้วครับ” เด็กชายวัชระชัยยิ้มแก้มปริ

          ด้านวัชรี ทองทิพย์คุณแม่ของเด็กชายวัชระชัยเล่าว่า ตอนแรกก็ไม่รู้ว่าหนังสือการ์ตูนความรู้ชุดที่ซื้อให้ลูกจะโด่งดังได้รับความสนใจถล่มทลายจากบรรดาผู้ปกครอง เห็นว่าลดราคาและเป็นหนังสือที่มีสาระเลยซื้อให้ลูก ทั้งๆ ที่ราคาค่อนข้างแพง

          “หนังสือการ์ตูนแบบนี้ถ้าเป็นสี่สี มันรู้สึกว่าน่าอ่านกว่าขาวดำนะคะ” เธอว่า “เดี๋ยวนี้ไปไหนมาไหนเห็นเด็กรุ่นๆ ลูกอ่านกันทั้งบ้านทั้งเมือง ก็น่าดีใจที่เด็กๆ อ่านหนังสือการ์ตูนแนวนี้ มีหลายประเภท ทั้งวิทยาศาสตร์ ภาษาอังกฤษ ประวัติศาสตร์ บุคคลสำคัญ คืออ่านยังไงก็ได้ความรู้ เป็นผลบวกอยู่แล้วดิฉันว่าถ้าเด็กๆ หันมาอ่านหนังสือการ์ตูนแบบนี้ให้มากกว่าการ์ตูนบันเทิงธรรมดาๆ จะเป็นประโยชน์มาก”

          “ลูกๆ ของพ่อแม่คนไหน หรือแม้แต่ผู้ใหญ่เองที่เกลียดประวัติศาสตร์ ลองเริ่มอ่านจากการ์ตูนก็ดีนะคะ พออ่านจบแล้วรู้สึกสนุก เดี๋ยวมันก็สนใจไปค้นคว้าหาหนังสือฉบับเต็มๆ มาอ่านเอง ถือเป็นการปูทางอย่างหนึ่งที่จะทำให้คนรักการอ่านได้” วัชรี เอาประสบการณ์ของตัวเองมาถ่ายทอดให้คนอื่นๆ ฟัง

          เด็กๆ คนไหนที่บอกว่าประวัติศาสตร์น่าเบื่อเห็นทีต้องให้พ่อแม่ไปหาการ์ตูนชุดความรู้เหล่านี้มาลองให้อ่านดูซะแล้ว เผื่อจะช่วยเปลี่ยนบรรยากาศอันแสนจะน่าสะอิดสะเอียน ให้กลายเป็นความสนุกสนานมีชีวิตชีวาได้